Update 02/02/2023. Geluidsoverlast is één van de meest problematische gevolgen van windturbines die te dicht bij bewoning geplaatst zijn.

Als men even dichtbij een windturbine staat “dan valt het geluid wel mee” zullen velen zeggen.
Beeld je nu in dat dit geluid continu op de achtergrond te horen is. Voor periodes van langere duur gedurende de dag en de nacht. En dit voor de komende 20 jaar…

Windturbines veroorzaken effectief geluidshinder wanneer ze in de buurt van bewoning worden ingepland. De huidige VLAREM II – wetgeving vertrekt trouwens als basis van een geschat aantal (ernstig) gehinderden door geluidsoverlast, zelfs al voldoet de windturbine aan de (huidige) normen.

Omwonenden getuigen: „het is een gezoem, een zoevend geluid dat nooit stopt”.
Vooral ’s nachts en op rustige dagen is dit gezoem hinderlijk en irriterend wegens het grotendeels wegvallen van het omgevingsgeluid.

Zelfs het studiebureau ARCADIS dat voor de Vlaamse Overheid de studie uitvoerde voor het in opmaak zijnde ontwerp plan-MER schrijft hierover op 12 oktober 2022 in haar rapport :

“Het hanteren van alleen een afstandsnorm kent belangrijke nadelen. Deze nadelen kunnen worden voorkomen door net als andere landen naast een afstandsnorm ook specifieke geluids- en slagschaduwnormen te hanteren. Een afstandsnorm zou dan, net als in andere Europese landen, vooral kunnen worden gericht op het beperken van de visuele impact van windturbines en een basisbescherming bieden voor geluid en slagschaduw. De specifieke bescherming voor geluid en slagschaduw kan dan met geluid- en slagschaduwnormen bijkomend worden geregeld.”

Desondanks wordt in het voorliggende ontwerp plan-MER geen afstandsnorm weerhouden?

Zelfs in de huidige verouderde (en door Europa onwettig bevonden) Vlaamse reglementering van VLAREM II is het voorschrift opgenomen dat indien men zich wil beroepen op het achtergrond geluid als basis voor het te produceren geluidsniveau van een windturbine deze minimaal 3x de rotordiameter dient verwijderd te zijn van de dichtstbijzijnde woningen.

Voor het project te Affligem zou dit betekenen dat windturbines minimaal 450 meter (3x rotordiameter van 150 meter) dienen verwijderd te zijn van de dichtstbijzijnde woning wat absoluut niet het geval is. Als het nut van een minimum afstand zelfs in VLAREM II voor bepaalde gevallen noodzakelijk wordt geacht, zou deze minimum afstandsregel om de bewoners te beschermen logischer wijze moeten doorgetrokken worden naar alle gevallen.

In hetzelfde rapport opgemaakt nav het ontwerp plan-MER door ARCADIS valt te lezen dat met de huidige en zelfs met de nieuw voorgestelde geluidsnormen geluidsdeskundigen op het terrein vaststellen dat een beperkte groep omwonenden ernstige geluidshinder ervaart t.g.v. windturbines:

“De hinder is bij deze groep echter zo erg dat men overweegt om te verhuizen of er moedeloos van wordt. Meestal komt deze ernstige hinder voor op “korte” afstand tot de windturbine (<400 meter)” . “Voor bewoners die deze extreme hinder ondervinden, treedt er meestal ook geen gewenning op zoals voor wegverkeer of spoorverkeer soms wel het geval is.”

De windturbines in Affligem zouden worden ingepland op minder dan 300 meter van woongebied en op minder dan 270 meter van de eerste woningen….

Protesten van burgers tegen het almaar groeiende aantal windturbines die steeds dichter tegen woningen worden ingepland nemen toe. Om de klimaatdoelen te halen komen er voor 2030 nog eens honderden turbines bij in Vlaanderen. Veel mensen die in de buurt van windturbines wonen, maken zich zorgen over horizonvervuiling, de grootte van de turbines en bovenal over de gezondheidseffecten waaronder de nadelige effecten van geluidshinder. Sommige omwonenden kunnen door geluid van de turbines niet slapen en ervaren stress en andere gezondheidsproblemen. Soms zo erg dat ze zich genoodzaakt voelen om te verhuizen.

In Nederland onderzocht het programma Zembla van de openbare omroep BNNVARA de effecten van “windmolenlawaai”: “Wie hebben de geluidsnormen vastgesteld in NL en hoe is dat gedaan? Worden omwonenden wel gehoord en beschermd door de overheid?” In Vlaanderen worden de geluidsnormen op een andere manier gemeten dan in Nederland maar de gezondheidseffecten zijn natuurlijk onafhankelijk van de nationaliteit. Bron: Zembla, Windmolenlawaai, donderdag 8 december BNNVARA op NPO 2.

Hieronder kan u deze uitzending herbekijken.

Hoe kan het dan dat een windturbine die “voldoet” aan de huidige regelgeving zo’n belangrijke hinder veroorzaakt voor de omwonenden? De redenen hiervoor zijn niet eenvoudig toe te lichten in het bestek van een paar minuten, maar hieronder kan je alvast enkele belangrijke elementen terugvinden:

Geluid

Windturbines produceren verschillende soorten geluiden afkomstig van de verschillende onderdelen. Hieronder vind je kort enkele verduidelijkingen over wat de gevolgen kunnen zijn op de omgeving en waar de huidige normering o.i. faalt. Het wordt ook duidelijk waarom andere Europese landen met meer ervaring in windturbines effectief minimale afstandsnormen hanteren bovenop hun geluidsnormen.

Het geluid van windturbines komt voor uit vijf verschillende bronnen die zowel een aerodynamische als mechanische oorsprong hebben :  

1. De gondel met bewegende onderdelen: de generator en de tandwielkast
2. Het geluid dat ontstaat in de toren en door de omvormers
3. De tip van iedere wiek die met grote snelheid (>200 km/u) door de lucht scheert
4. De wieken die een drukgolf veroorzaken telkens een wiek de mast passeert
5. De trillingen van de volledige windturbine (hub, rotor, mast, blade pass, … ) die zich via de fundering en de grond verspreiden

De huidige wetgeving heeft enkel aandacht voor het eerste punt (“de puntbron”).
We gaan hier even dieper op in en leggen uit waarom de hinder in realiteit veel hoger ligt dan men nu verkondigt. Dit is ook bewezen bij metingen zoals bij de windturbines in Maldegem, …

Geluid afkomstig van de hub

Dit is eigenlijk het enige geluid dat in de normering op dit moment is meegenomen. De technologische evoluties hier hebben veel vooruitgang geboekt waardoor grotere molens niet meer geluid produceren dan hun kleinere broers. Echter zijn er wel grotere problemen met de huidige norm.

De norm gaat uit van turbines met een maximum hoogte van 60 meter (turbine links), waarbij de bron als een puntbron wordt beschouwd. De werkelijke grootte is echter 200m (turbine rechts). Bij de kleine molen is het effect van demping door omringende gebouwen en de ondergrond veel groter dan bij de grote turbines die er komen. Het maakt heel duidelijk waarom Europa de regelgeving in vraag stelt. Onbegrijpelijk dat Vlaanderen en de sector met dergelijke normen wensen verder te produceren.

Geluid afkomstig van de wieken

Als de turbine draait tussen de 10 a 20 rotaties per minuut dan bewegen de toppen van de wieken door hun grote afmetingen van 75 meter met een snelheid van 200-300km/u. Dit maakt een pulserend geluid zoals een wagen die aan die snelheid nadert en weer weggaat. Dit wordt als zeer hinderlijk ervaren. Onderzoeken van verschillende instanties zoals de WHO (Wereld Gezondheid Organisatie), het RIVM (Nederland) kwamen samen met de industrie tot onderstaande conclusie:

Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat geluidshinder veroorzaakt door windturbines al bij lagere geluidsvolumes (35-45 dB) als veel hinderlijker wordt ervaren dan bvb. geluidshinder afkomstig van weg- en spoorverkeer of van de industrie. Geluidsoverlast van vliegverkeer wordt ook snel als zeer hinderlijk ervaren, maar duurt vaak maar enkele minuten na elkaar (tenzij je dicht bij de luchthaven woont). De geluidshinder bij windturbines komt echter haast continu voor wanneer de turbine in gebruik is.

Dit wordt echter nergens meegenomen in de normering in Vlaanderen. De uitbaters blijven ook doof voor dit bewezen element.

Maar er is meer.

Het geluid kan dus niet als puntbron worden beschouwd. Een oppervlakte van bijna 18.000 m² of 2,5 voetbalvelden wordt omschreven door de wieken van 75 meter lang. Dit is geen puntbron. Het geluid zal zich veel verder verspreiden. Huizen die in het verlengde van de wieken liggen, liggen ook veel dichter bij de geluidsbron. Hieronder vind je ter illustratie hiervan een voorbeeld

Waar men uitgaat van de afstand tot de geluidsbron van vb. 270 meter, is de afstand in werkelijkheid korter tot de tip van de wieken die mee zorgen voor de geluidsproductie (ongeveer maar 230 meter). Aangezien geluid sterker afneemt met de afstand is dit een belangrijk verschil qua hinder.

De mast

Telkens een wiek de mast passeert zorgt dit voor een drukgolf. Deze piek wordt in de simulaties genegeerd omdat men werkt met een gemiddelde voor het meten van geluid dB(A). Deze korte termijn variaties zorgen mede voor de grotere hinder die ervaren wordt bij eenzelfde gemiddelde geluidsniveau. Dit wordt niet meegenomen in de studies voor de vergunning. Wanneer de projectaanvragers vermelden dat ze voldoen aan de geluidsnormen is dit steeds op basis van een gemiddelde waarde waarin pieken niet worden meegenomen. De extra geluidsbelasting door deze pieken wordt door geluidsexperten ingeschat tussen de 2 à 3 dB extra. Met andere woorden indien een windturbine “maar” 39 dB produceert volgens de simulatie, dan kunnen de pieken bij het passeren van de wieken voorbij de mast oplopen tot meer dan 42 dB.

Men maakt hierbij gebruik van een logaritmische schaal. Zo betekent een stijging van de geluidsterkte met 3dB (vb. van 39 dB naar 42 dB) een verdubbeling van de geluidssterkte!

De funderingen

De kracht van de wind op een windturbine is enorm. De verankering zorgt dat de windmolen blijft staan, maar trillingen die ontstaan door de beweging van de wieken worden via de mast en de funderingen overgezet op de grond. Studies hebben aangetoond dat deze trillingen tot meer dan 2 km ver nog waarneembaar zijn. Voor de omgeving zijn dit trillingen die vaak opnieuw worden omgezet in geluid zoals trillende deuren, ramen, enz…. Dit wordt niet meegenomen in de studies voor de vergunning.

Ongeschikte meeteenheid dB(A)

Onze huidige Vlarem II wetgeving is gebaseerd op A-gewogen niveaus.

Geluidsterkte wordt gemeten in decibel (dB). Echter is het menselijk gehoor niet even gevoelig voor elke frequentie. Om geluidsterkte te corrigeren naar de gevoeligheid voor het menselijk oor, wordt er gebruik gemaakt van een gewogen waarde nl. dB(A).

Hierdoor worden de lagere frequenties van het windturbinegeluid verzwakt in de berekening en dragen deze minder bij tot het eindresultaat. Bovendien wordt het geluid buiten gehandhaafd terwijl wij ‘s nachts het geluid binnenshuis ervaren. Dit bevestigt trouwens ook de WHO.

De WHO (Wereld Gezondheid Organisatie) vermeldt in haar richtlijn “Environmental Noise Guidelines for the European Region, 3.4.2.3, p85, 2018” het volgende omtrent geluid:

“Windturbines kunnen infrasoon geluid of geluid met lagere frequenties dan verkeersbronnen genereren. Echter zijn er momenteel maar een beperkt aantal studies beschikbaar die betrekking hebben op de gezondheidseffecten te wijten aan de blootstelling van dit type geluid.

Het geluid gegenereerd door windturbines heeft echter andere karakteristieken, waaronder het repetitieve karakter van het geluid van de draaiende wieken en de door de atmosferische invloeden veroorzaakte variabiliteit van de amplitude modulatie, dewelke een belangrijke bron kunnen zijn van ernstige geluidshinder. (Schäffer et al., 2016)

Hierdoor verschilt het geluid geproduceerd door windturbines van dit van andere bronnen waardoor het niet steeds correct wordt in kaart gebracht. De standaardmethodes om geluid te meten, waaronder A-gewogen niveaus, zullen daarom mogelijks niet het laag frequent geluid capteren, noch de karakteristieken van de amplitude modulatie van het geluid van windturbines” (Council of Canadian Academies, 2015)

De amplitude modulatie van het geluid van een windturbine wordt veroorzaakt door het periodiek fluctueren van het geluidsniveau bij het passeren van de wieken voorbij de mast.

In hetzelfde document van de WHO uit 2018 wordt gesteld dat geluidshinder een zeer belangrijke impact heeft op de gezondheid en het welbevinden van de bevolking. Voorts wordt gesteld dat vanaf 10% ernstig gehinderden van de blootgestelde bewoners het effect van windturbines als aanzienlijk moet worden beschouwd.

Studies tonen aan dat van de bewoners die worden blootgesteld aan windturbinegeluid tussen 39 dB en 40 dB ongeveer 10% ernstige hinder ondervindt buitenshuis en ongeveer 4% ernstige hinder ondervindt binnen. Dit loopt op tot ongeveer 25% buitenshuis en 11% binnen bij een blootstelling tussen 44 dB en 45 dB. Vooral momenten waarop het achtergrondgeluid vermindert of wegvalt is de hinder het grootste.

Andere fouten in aanpak

De sectorale Vlarem norm gaat ervan uit dat het geluid van windturbines opgaat in het omgevingsgeluid van de industrie of het verkeer.

Dit is echter volledig fout. Men gaat hier uit van gemiddelden, maar het geluid van windturbines is amplitude gemoduleerd (=vertoont pieken). Die pieken komen boven het omgevingsgeluid uit, zeker op stillere momenten (vb ’s nachts of op rustige dagen). Deze benadering druist bovendien volledig in tegen de richtlijnen van de Wereld Gezondheid Organisatie: de WHO-richtlijn omgevingsgeluid schrijft voor dat er lagere normen voor geluidsbelasting voorgeschreven kunnen worden wanneer er sprake is van cumulatie van geluid.

Zo heeft de WHO strenge aanbevelingen gedaan met betrekking tot omgevingslawaai in haar rapport uit 2018. In deze richtlijnen van de WHO staat dat de blootstelling aan omgevingsgeluid van verkeer overdag beperkt worden tot beneden de 53 dB Lden en ’s nachts beneden de 45 dB Lnight. Deze strenge aanbevelingen vloeien voort uit de bewezen nadelige gezondheidseffecten en slaapverstoring van verkeersgeluid boven deze drempelwaarden.

De bewoners rond de E40 worden echter nu al blootgesteld aan waarden die deze aanbevelingen van de WHO ver overschrijden en dan is er nog geen rekening gehouden met het vliegverkeer dat op mooie dagen extra geluidsoverlast meebrengt.

Rekening houdende met de richtlijnen van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) is er dus helemaal geen marge meer voor extra geluidsbelasting door windturbines op deze locatie door de cumulatie met het aanwezige omgevingsgeluid. Integendeel de overheid zou maatregelen moeten nemen om de huidige geluidsbelasting voor de bewoners te verminderen.

Ook in Nederland waarschuwden de Gemeenschappelijke GezondheidsDiensten (GGD) van Twente, Gelderland en van IJsselland al in 2021 voor de cumulatie van omgevingsgeluiden en windturbinegeluiden.

Vlaanderen past dit vooralsnog niet toe, ook al worden een belangrijk deel van de inwoners nu al blootgesteld aan te veel omgevingsgeluid volgens de normen van de WHO.

Recente studies hebben nog vele tekortkomingen in de gebruikte norm gevonden waardoor de werkelijke geluidshinder heel wat hoger ligt. Op 25 juni 2020 besliste het Europese Hof van Justitie dat het Vlaams wettelijk kader in strijd is met de Europese wetgeving.

Enkele voorbeelden van de tekortkomingen:

• De norm beschouwt een windturbine als een puntbron van geluid. Een studie van Siemens geeft aan dat dit niet klopt. Het geluid komt vooral van de uiteinden van de wieken. In de praktijk is het geluid tot 12dB hoger (of dus 16x luider)!
• De reductiefactor voor absorptie door de bodem blijkt overschat. Daarnaast mag men wegens de hoogte van de huidige turbines geen reductie door de bodem meer toepassen. Dit betekent in de realiteit een belangrijke toename van de reële geluidshinder.
• Door temperatuurinversie zal geluid tijdens de nacht een heel stuk luider klinken, wat niet is meegenomen in de geluidsstudie van Engie of Vlarem

bron: website actiegroep wetteren-windstil

Geen extra hinder dichtbij de snelweg: camouflage?

In Vlaanderen is de VLAREM II-wetgeving van toepassing, die restricties oplegt aan de geluidsoverlast, veroorzaakt door windturbines. In dit milieuvergunningsdecreet worden verschillende normen opgelegd, afhankelijk van de bestemming van het gebied, onder andere woongebied, agrarisch gebied en industriezone. Zo mag bijvoorbeeld het geluid van windturbines in woongebied overdag de grens van 44 dB(A) niet overschrijden, terwijl deze grens ‘s avonds en ‘s nachts op 39 dB(A) ligt. 

De producenten beweren dat turbines best langs de E40 komen omdat  het extra lawaai dan ‘gecamoufleerd’ wordt door de snelwegdecibels. Maar dat klopt niet: windmolens maken een ander soort geluid en met ook andere gevolgen ervan voor mens en dier.

Het is vooral het repetitieve karakter van het geluid, dat als hinderlijk wordt ervaren. Het continue “gezoef” van de wieken zorgt vaak voor overlast en stress bij de omwonenden. Zo wordt dit repetitieve geluid van een windturbine als veel storender ervaren dan het geluid van een trein, vliegtuig of drukke autoweg. Dit kan vergeleken worden met een druppelende kraan, dat voor veel mensen storend is, eenmaal men de aandacht erop gevestigd heeft.

Laag-frequent en infrasone geluiden

Naast dit hoorbaar geluid, produceren windturbines laag-frequent geluid, dat moeilijk tot niet hoorbaar is; alsook infrasoon, niet hoorbaar geluid. Zo kan laagfrequent geluid onder andere aanleiding geven tot hoofdpijn, misselijkheid, slapeloosheid, stress, en verhoogde  bloeddruk. Bovendien is het ook van persoon tot persoon afhankelijk of men bepaalde geluidsfrequenties als storend ervaart.

Bron: Geluidshinder | Weet wat waait (weetwatwaaitdendermonde.be)

Gezondheidsgevolgen geluidsoverlast

Geluidsoverlast kan aanleiding geven tot slaapstoornissen. Hierdoor vermindert de slaapkwaliteit: minder goed inslapen, frequent wakker worden, herinslapen wordt moeilijker. Die slechte nachtrust heeft uiteraard een nefast gevolg op de gezondheid . Vermoeidheid, hoofdpijn, concentratiestoornissen en slaperigheid overdag kunnen het gevolg zijn.

Helaas, een goede isolatie van de slaapkamer haalt niet altijd iets uit – infrasoon en laagfrequent geluid dringt eenvoudiger je huis binnen, net zoals je soms de bassen van een auto met te luide muziek, tot heel ver blijft horen, ook al zijn de ramen van je eigen wagen gesloten.